Dây trung tính là gì? Có công dụng gì trong hệ thống điện?
Trong hệ thống điện 1 pha và 3 pha, dây trung tính có tầm quan trọng nhất định giúp đảm bảo dòng điện vận hành ổn định, an toàn và đúng kỹ thuật. Tuy quen thuộc, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ công dụng, nguyên lý hay cách phân biệt loại dây này. Hãy tham khảo bài viết dưới đây của TTT Cable để có thêm thông tin.
1. Dây trung tính là gì?
Dây trung tính (ký hiệu: N – Neutral), còn được gọi bằng nhiều tên khác như: dây mát, dây mass, dây nguội, hay dây N, là dây dẫn dùng để đưa dòng điện trở về nguồn sau khi đi qua tải, giúp mạch điện được khép kín và thiết bị hoạt động đúng điện áp định mức.
Ở hệ thống điện 3 pha, dây trung tính tồn tại để cân bằng dòng điện giữa các pha, đảm bảo hệ thống không bị lệch pha khi tải không đồng đều, nhờ đó máy móc vận hành trơn tru, hạn chế rung, nóng, hoặc giảm tuổi thọ thiết bị.
Trong hệ thống điện sinh hoạt 1 pha, dây trung tính luôn có điện áp gần bằng 0V so với đất, giúp thiết bị hoạt động ổn định và giảm nguy cơ giật điện khi có rò rỉ.
2. Công dụng của dây trung tính
- Cân bằng tải, ổn định điện áp: Trong mạch 3 pha, dây trung tính giúp cân bằng dòng điện giữa các pha, hạn chế mất cân bằng tải và giữ cho điện áp luôn ổn định.
- Giảm rủi ro, tăng sự an toàn: Khi xảy ra rò điện hoặc chênh lệch điện áp, dây trung tính giúp dẫn dòng điện trở về nguồn, giảm nguy cơ điện giật và bảo vệ thiết bị.
- Chống nhiễu, giảm tác động điện từ: Dây trung tính giúp hạn chế nhiễu điện từ trong hệ thống, góp phần bảo vệ các thiết bị nhạy cảm.
- Hoàn mạch trong hệ thống điện: Trong hệ thống điện 1 pha, dây trung tính giúp khép kín mạch điện, đảm bảo dòng điện lưu thông ổn định đến các thiết bị.
3. Phân biệt dây trung tính với dây pha và dây nối đất
Dây mát khác dây pha và dây nối đất ở cả điện áp, chức năng và màu nhận biết.
So với dây pha:
Dây pha mang điện áp 220V trong hệ 1 pha hoặc 380 giữa các pha trong hệ 3 pha và có nhiệm vụ cấp điện cho tải, còn dây trung tính đưa dòng về nguồn nên điện áp gần bằng 0V. Vì vậy khi đo điện, dây pha luôn có điện, còn dây trung tính chỉ xuất hiện điện áp rất thấp.
So với dây nối đất (TE):
Dây nối đất thường được quy định màu xanh lá sọc vàng, không mang dòng trong điều kiện bình thường và chỉ hoạt động khi có rò điện để bảo vệ không bị giật điện. Dây trung tính thì vẫn có dòng điện chạy qua khi thiết bị hoạt động, nên không thể thay thế cho dây TE.
Cách nhận biết dây trung tính trong hệ thống điện
Quan sát màu vỏ dây
- Trong mạch điện 3 pha: dây trung tính thường có màu đen; dây pha có thể màu đỏ/trắng/xanh dương; dây nối đất màu xanh lá sọc vàng.
- Trong mạch điện 1 pha: dây trung tính có thể có màu xanh dương, trắng, hoặc đen, còn dây pha thường màu đỏ.
Dựa vào kích thước tiết diện dây
- Trong hệ 3 pha, tiết diện dây trung tính thường nhỏ hơn dây pha vì dòng chạy qua nó thấp hơn khi các pha cân bằng.
- Trong hệ 1 pha, dây pha và dây trung tính chịu cùng dòng nên tiết diện bằng nhau.
Sử dụng thiết bị đo điện
- Dùng bút thử điện: dây nóng sẽ khiến bút sáng; dây trung tính lý tưởng không sáng vì điện áp gần 0V.
- Dùng đồng hồ để đo: Điện áp giữa dây pha và dây trung tính (điện áp pha) tại Việt Nam phổ biến là 220V (AC), dùng cho các thiết bị điện dân dụng 1 pha; còn trong hệ thống 3 pha công nghiệp, điện áp pha là 220V nhưng điện áp dây (giữa hai pha) là 380V, trong đó dây trung tính lý tưởng gần 0V, nhưng thực tế có thể có sai lệch nhỏ do mất cân bằng tải.
Xem ký hiệu trên dây
- Dây trung tính thường được ghi ký hiệu là “N” hoặc “Nc”.
4. Câu hỏi thường gặp
Một hệ thống điện có bắt buộc phải có dây N không?
Không phải hệ thống điện nào cũng bắt buộc phải có dây trung tính.
Hệ thống điện 1 pha: Luôn bắt buộc phải có dây trung tính, vì dây dẫn này dùng để hoàn mạch, đưa dòng điện về nguồn giúp thiết bị hoạt động đúng điện áp. Không có dây trung tính thì mạch 1 pha không thể vận hành.
Hệ thống điện 3 pha:
- Nếu là hệ thống 3 pha 4 dây (thường dùng trong dân dụng, tòa nhà, công nghiệp nhẹ): cần có dây trung tính để lấy điện 1 pha và để cân bằng tải giữa các pha.
- Nếu là hệ thống 3 pha 3 dây (motor 3 pha, truyền tải điện, công nghiệp nặng): không bắt buộc phải có dây trung tính, vì thiết bị điện chỉ sử dụng điện 3 pha đối xứng nên không cần dây trung tính để dẫn dòng điện về nguồn.
Tại sao dây trung tính nhỏ hơn dây pha?
Hệ thống điện 3 pha
Trong mạch điện 3 pha thì dây trung tính chịu dòng điện bằng tổng 3 dòng pha. Nếu các pha cân bằng thì dòng điện này nhỏ hơn nhiều (xấp xỉ bằng 0) so với dòng pha. Vì vậy, các dây trung tính có kích thước nhỏ hơn dây pha.
Ở trạng thái tải không đều (thực tế rất phổ biến), dòng điện trên dây trung tính chỉ bằng phần chênh lệch giữa các dòng điện trên dây pha và luôn nhỏ hơn nhiều. Vì vậy, tiết diện dây trung tính nhỏ hơn dây pha nhưng vẫn đủ đảm bảo dẫn dòng điện an toàn.
Hệ thống điện 1 pha
Ở hệ thống điện 1 pha, dòng điện trên dây pha và dây trung tính bằng nhau, vì vậy dây trung tính phải có cùng tiết diện với dây pha.
Dây điện 3 lõi dây nào là dây mát?
Trong hệ thống điện, đối với loại dây 3 lõi dùng cho điện 1 pha, mỗi dây có màu sắc nhận biết riêng:
- Dây trung tính (N) – Màu xanh dương
- Dây tiếp đất (TE) – Màu xanh lá sọc vàng
- Dây pha (L) – Màu đỏ/nâu/xám
Lưu ý: Với dây điện 3 lõi dùng cho hệ thống điện 3 pha, cả 3 lõi đều là dây nóng, không có dây trung tính và dây TE.
Dây trung tính có giật không?
Dây trung tính vẫn có thể gây giật, dù về lý thuyết điện áp của nó gần bằng 0V.
Dây trung tính sẽ gây giật nếu:
- Tải không cân bằng
- Dây bị đứt hoặc tiếp xúc kém
- Hệ thống tiếp đất không đạt chuẩn
- Thiết bị đang vận hành và có dòng điện hồi về trung tính
Danh sách sản phẩm cáp điện có dây trung tính của TTT Cable
Tại Dây cáp điện Tài Trường Thành (TTT Cable), các dòng sản phẩm tích hợp dây trung tính đều được sản xuất theo tiêu chuẩn khắt khe, đảm bảo độ bền – ổn định điện áp – an toàn vận hành. Các nhóm sản phẩm dây cáp 3 pha + 1 dây trung tính bao gồm:
- LV-ABC: Cáp (3+1) lõi nhôm vặn xoắn hạ thế
- CXV: Cáp (3+1) lõi đồng, cách điện XLPE
- CVV/DSTA: Cáp ngầm hạ thế (3+1) lõi đồng, cách điện và vỏ bảo vệ PVC
- CXV/DSTA: Cáp ngầm hạ thế (3+1) lõi đồng, cách điện XLPE, vỏ bảo vệ PVC
- FR-CXV: Cáp chống cháy (3+1) lõi đồng, cách điện XLPE, vỏ bảo vệ PVC
- FR-CXV/DSTA: Cáp chống cháy (3+1) lõi đồng, áo giáp 2 băng thép, cách điện XLPE, vỏ bảo vệ PVC
- FR-CXV/DATA: Cáp chống cháy (3+1) lõi đồng, áo giáp 2 băng nhôm, cách điện XLPE, vỏ bảo vệ PVC
- VVCm: Dây (3+1) lõi đồng mềm.
Liên hệ báo giá & tư vấn kỹ thuật
Nếu Quý khách hàng cần báo giá theo tiết diện – chiều dài – ứng dụng công trình, hoặc muốn chọn đúng loại cáp có dây trung tính phù hợp tải điện, hãy liên hệ cho TTT Cable qua:
☎️ 0903.902.849
📧 taitruongthanh@tttcable.com
🌐 tttcable.com
📍 192 Trần Đại Nghĩa, KP4, Phường Tân Tạo, TP.HCM
